Η συμπεριφορά πρόσληψης τροφής προσδιορίζεται από επί μέρους συνιστώσες όπως η αίσθηση της πείνας, η επιλογή θρεπτικών ουσιών, η εναλλαγή των γευμάτων κ.ά. Η όρεξη είναι το φαινόμενο που συνδέει τις ανάγκες που προκύπτουν από τα συμβαίνοντα στο βιολογικό επίπεδο του οργανισμού με τα γεγονότα του περιβάλλοντος ως το τελικό προϊόν αυτής της αλληλεπίδρασης. Η πείνα, είναι μια χρήσιμη βιολογικά αίσθηση, δημιουργώντας ένα ερεθιστικό συναίσθημα και προκαλεί σκέψεις για πρόσληψη της τροφής.
Σύμφωνα με τα ισχύοντα διαγνωστικά κριτήρια DSM-5, τα επανειλημμένα επεισοδία υπερφαγίας θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από:
– πρόσληψης υπερβολικής τροφής συνοδευόμενη από έλλειψη ελέγχου σχετικά με την ποιότητα και την ποσότητα του φαγητού.
– επαναλαμβανόμενη ανάρμοστη αντισταθμιστική συμπεριφορά για την αποφυγή της αύξησης του σωματικού βάρους, όπως εμετός, κατάχρηση καθαρτικών, διουρητικών ή άλλων φαρμάκων, νηστείας ή υπερβολικής άσκησης.
Τα επεισόδια εμφανίζονται τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα για τρεις μήνες και κατά τη διάρκειά τους το άτομο νιώθει μια προσωρινή υποχώρηση της πείνας και των αρνητικών συναισθημάτων ενώ ο φόβος για αύξησης του βάρους εξακολουθεί.
Η ψυχογενής βουλιμία ξεκινά συνήθως στην εφηβική ηλικία και συνοδεύεται από αίσθημα κατάθλιψης, χαμηλής αυτοεκτίμησης και κακής εικόνας σώματος την οποία επηρεάζουν αρκετά τα κοινωνικά πρότυπα.
Οι μεταβολικές πληροφορίες μεταδίδονται στον εγκέφαλο από το γαστρεντερικό σύστημα με τη βοήθεια των σπλαγχνικών νεύρων, ορμονών και πεπτιδίων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ρόλος της χολοκυστοκινίνης (CCK) στη ρύθμιση του κορεσμού ενώ σε έρευνα του Jimeson et al. τα επίπεδα του ομοβανιλλικού οξέος, κύριου μεταβολίτη της ντοπαμίνης, βρέθηκαν μειωμένα σε βουλιμικούς ασθενείς με μεγάλη συχνότητα επεισοδίων υπερφαγίας. Τα ευρήματα αυτά είναι ενδεικτικά ανωμαλιών στις ντοπαμινεργικές οδούς, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε μειωμένη ικανοποίηση μετά τη λήψη τροφής η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε βουλιμική συμπεριφορά.
Παλαιότερη νευροαπεικονιστική μελέτη παρουσίασε ότι οι συμμετέχοντες που έπασχαν από νευρογενή βουλιμία έδειξαν μείωση του μεταφορέα της σεροτονίνης στην περιοχή του θαλάμου και του υποθαλάμου, αυξημένη δραστηριότητα του 5-ΗΤ1Α προσυναπτικού υποδοχέα στον μετωπιαίο και κροταφικό φλοιό στη δεσμίδα του προσαγωγίου και στους πυρήνες της ραφής. Αντιθέτως, βάσει άλλων μελετών, ασθενείς που έχουν αναρρώσει από την διαταραχή παρουσίαζαν μειωμένη δραστηριότητα του υποδοχέα στον μέσο κογχομετωπιαίο φλοιό.
Σημαντικός, λοιπόν, είναι ο ρόλος της σερoτονίνης, υπεύθυνου νευροδιαβιβαστή για τη ρύθμιση της πείνας και του κορεσμού καθώς και της αίσθησης πληρότητας και καλής διάθεσης. Τροφές που είναι φτωχές σε θρεπτικά συστατικά δεν προσφέρουν στο σώμα τις απαραίτητες πρώτες ύλες που απαιτούνται για την παραγωγή σερoτονίνης. Tα χαμηλά επίπεδα σερoτονίνης είναι ικανά να προκαλέσουν κατάθλιψη, αϋπνία, πονοκεφάλους και χρόνια κόπωση τα οποία με τη σειρά τους δημιουργούν έντονη την ανάγκη για φαγητό. Κατά τη διάρκεια της πρόσληψης τροφής τα επίπεδα σερετονίνης αυξάνονται αλλά μόνο προσωρινά. Η γρήγορη αύξηση της σερετονίνης δημιουργεί μια παροδική ανακούφιση την οποία διαδέχονται αισθήματα ενοχής, χαμηλής αυτοεκτίμησης και επιθυμία απαλλαγής των θερμίδων.
Νευροανατομικά, ο ραχιαίοπλευρικός προμετωπιαίος φλοιός (DLPFC) έχει κομβικό ρόλο μεταξύ άλλων στη ρύθμιση των συναισθημάτων,στον αυτοέλεγχο της συμπεριφοράς. Σύμφωνα με πρόσφατη μέλετη η οποία διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, η επαναλαμβανόμενη διακρανιακή διέγερση (rTMS), ως μια ασφαλής, ανώδυνη, μη επεμβατική χωρίς την ανάγκη λήψης ή των δυνητικών παρενεργειών της φαρμακευτικής αγωγής, επιστημονικά έγκριτη μέθοδος για τη θεραπεία της ανθεκτικής κατάθλιψης και άλλων νευροψυχιατρικών διαταραχών, θα μπορούσε να
αποτελέσει σημαντική θεραπευτική παρέμβαση ακόμη και για τις διαταραχές πρόσληψης τροφής (νευρογενούς ανορεξίας, βουλιμίας, διαταραχής υπερφαγίας, απροσδιόριστης) και παχυσαρκίας.
Η βουλιμία συνδέεται συχνά με καταπιεσμένα συναισθήματα τα οποία το άτομο προσπαθεί να διαχειριστεί μέσα από το φαγητό. Έρευνες τονίζουν τη σημασία των πρώτων σχέσεων της ζωής και πώς βιώθηκε ο αρχικός αποχωρισμός από αυτές. Το αίσθημα κενού που προκαλεί η απουσία του σημαντικού ‘’Άλλου’’ και η μετέπειτα συχνή αποφυγή της διαδικασίας ωρίμανσης και ανάπτυξης στην εφηβεία οδηγεί το άτομο να χρησιμοποιεί ασυνείδητα την τροφή ως μέσο διαχείρισης του συναισθηματικού του κενού.
Η αμφίδρομη σχέση βουλιμίας και συναισθημάτων καθώς και της συνολικότερης σχέσης του ατόμου με τον εαυτό του και τους άλλους υπογραμμίζουν τη συμβολή της ψυχοθεραπείας στην αντιμετώπισή της. Η διεπιστημονικότητα και η συνεργασία μεταξύ των διαφορετικών κλάδων μπορούν να προσφέρουν ένα σφαιρικό μοντέλο θεραπείας.
Είναι απαραίτητο να λαμβανόνται, επίσης, υπόψη οι ανάγκες του πάσχοντα αλλά και του πλαισίου του με σκοπό την κατάλληλη υποστήριξη στην πορεία για τη εξατομικευμένη θεραπεία του και την αποκατάσταση της διαταραχής.
Πηγές:
DSM-5 Διαγνωστικά Κριτήρια, Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ένωσης
ΕΚΔΔ – Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών
NEDA – NaDonal EaDng Disorders AssociaDon
Χατζητζάνου Ίρις, Κατανοώντας το νόημα της ψυχογενούς βουλιμίας: Συνδυασμός ατομικών και ομαδικών συνεδριών. Σειρά κειμένων εργασίας, τεύχος 2012.3, Αθήνα
Walters EE, Kendler KS. Anorexia nervosa and anorexic-like syndromes in a populaDon- based female twin sample. Am J Psychiatry 1995, 152: 64-71.
Jimerson OC, Lesem MD, Kaye WH, Brewerton TD. Low serotonin and dopamine metabolite concentraDon in cerebrospinal fluid from bulimic paDents with frequent binge episodes. Arch Gen Psychiatry 1992, 49: 132-138.
Goeathals I, Vervaet M, Audenaert K, Van de Wiele C, Ham H, Vandecapelle M et al. Comparison of corDcal 5-HT2A receptor binding in bulimia nervosa paDents and healthy volunteers. Am J Psychiatry, 2004; 161(10): 1916-1918.
Tauscher J, Pirker W, Willeit M, de Zwaan M, Bailer U, Neumeister A, et al. [123I] beta-CIT and single photon emission computed tomography reveal reduced brain serotonin transporter availability in bulimia nervosa. Biol Psychiatry. 2001; 49(4): 326-32.
Kaye WH, Bailer UF, Frank GK, Wagner A, Henry SE. Brain imaging of serotonin a er recovery from anorexia and bulimia nervosa. Physiol Behav. 2005 15; 86(1-2): 15-7.
Αρθρογραφεί η επιστημονική ομάδα του ιατρείου ψυχικής υγείας με έδρα Αβέρωφ 48, Δάφνη 172 35 (1λ από Μετρό-Έξοδος Παπαναστασίου) της Ψυχιάτρου
Γεωργίας-Φαίδρας Βιτάλη, τ. επικεφαλής επιμελήτρια Στοκχόλμης Σουηδίας και μετεκπαιδευθείσα στο Harvard Medical School, Boston, MA.
*Οι πληροφορίες προορίζονται για γενική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη συμβουλή ιατρού ή άλλου αρμοδίου επαγγελματία υγείας.
