Τ
Οι δυτικές κοινωνίες χαρακτηρίζονται από έναν ολοένα και αυξανόμενο πληθυσμό ανθρώπων με ηλικία μεγαλύτερη των 65 ετών. Στη χώρα μας διαβάζουμε ότι αναμένεται σε λίγα χρόνια αυτός να ξεπεράσει το 50% (1) ενώ σε πολλές άλλες ανεπτυγμένες χώρες παρατηρείται η ίδια τάση. Συνεπώς τα προβλήματα υγείας του δέρματος αυτών των ηλικιών θα απασχολούν ολοένα και περισσότερο τους δερματολόγους αλλά και τις λοιπές παθολογικές ειδικότητες.
Τι είναι το εύθραυστο δέρμα;
Υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στη φυσιολογία του γερασμένου δέρματος που αλλάζει σημαντικά την ομοιόσταση και τις λειτουργίες του. Το χαρακτηριστικό αυτό είναι η «ευθραυστότητα» (fragility),δηλαδή ο επηρεασμός της ικανότητας του δέρματος να λειτουργήσει σαν αποτελεσματική ασπίδα του οργανισμού(2). Οι δερματολόγοι εδώ και χρόνια χρησιμοποιούν έναν ειδικό όρο με ελληνικές ρίζες για αυτή την εμφάνιση ευθραυστότητας στο δέρμα των μεγαλύτερων, τη δερματοπόρωση (dermatoporosis) (3),κατά το «οστεοπόρωση». Το εύθραυστο δέρμα μπορεί να εμφανιστεί είτε κόκκινο, είτε σκληρό, είτε ξηρό είτε με φαγούρα. Παρότι υπάρχει και σε νεαρότερες ηλικίες, το πρόβλημα γίνεται εντονότερο μετά την 6η δεκαετία της ζωής. Το εύθραυστο δέρμα μπορεί να οφείλεται σε ηλικιακούς, ευκαιριακούς (πχ τρόπος ζωής, συνήθειες), παθολογικούς (ασθένειες) ή ιατρογενείς (πχ φάρμακα) παράγοντες.
Πού οφείλεται το εύθραυστο δέρμα;
Όσο μεγαλώνουμε το δέρμα μας υφίσταται συγκεκριμένες αλλαγές που οδηγούν στην ευθραυστότητα. Οι στοιβάδες του δέρματος γίνονται λεπτότερες σε όλο το πάχος. Ιδιαίτερα η επιδερμίδα (το ανώτερο στρώμα) λεπταίνει ενώ οι δεσμοί της με το από κάτω στρώμα (θηλώδες χόριο) χαλαρώνουν. Το δέρμα σκίζεται ευκολότερα, μελανιάζει ευκολότερα, εξελκώνεται ευκολότερα. Γίνεται πιο ευαίσθητο σε μολύνσεις ενώ συνθέτει λιγότερη βιταμίνη D. Οι ρυτίδες εμφανίζονται ευκολότερα ενώ οι δυσχρωμίες πολλαπλασιάζονται. Η επούλωση και οι μηχανισμοί ανανέωσης του δέρματος επιβραδύνονται.
Οι επίδραση εξωγενών παραγόντων όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία βοηθούν στην παραγωγή ελευθέρων ριζών. Οι ελεύθερες ρίζες έχουν επίσης σημαντικό ρόλο στη γήρανση αλλά και στην εμφάνιση δερματικού καρκίνου. Η υπεριώδης ακτινοβολία πρακτικά δεν αφήνει ανεπηρέαστη καμία λειτουργία του δέρματος(4). Επηρεάζει τη λειτουργία των ιδρωτοποιών και των σμηγματογόνων αδένων, την παραγωγή κι ανανέωση του κολλαγόνου του δέρματος, την επούλωση και την αντοχή.
Το «εύθραυστο» δέρμα στους μεγαλύτερους χαρακτηρίζεται και από ανοσογήρανση, δηλαδή προοδευτική μείωση του συστήματος άμυνας του οργανισμού σε μολυσματικούς κι ερεθιστικούς παράγοντες. Οι μολύνσεις από μικρόβια και μύκητες είναι συχνότερες. Η συχνότητα της ερεθιστικής δερματίτιδας και της ξηρότητας επίσης αυξάνει με την ηλικία. Ακόμη και η ατοπική δερματίτιδα που είχε εξαφανιστεί κατά την παιδική ηλικία μπορεί να ανακάμψει.
Το γερασμένο δέρμα επηρεάζεται ευκολότερα από τη χρήση φαρμάκων πχ η μακροχρόνια λήψη κορτικοειδών το αδυνατίζει ακόμη περισσότερο. Πλήθος φαρμάκων που λαμβάνουν οι ηλικιωμένοι μπορεί να σχετίζονται με εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών όπως ξηροδερμίας, κνησμού, ερυθρότητας. Η λήψη αντιπηκτικών μπορεί να οδηγήσει σε εμφάνιση μελανιών και εκχυμώσεων στο σώμα (καλοήθης πορφύρα). Συχνά είναι πάρα πολύ δύσκολο για τον γιατρό να ξεχωρίσει την πιθανή αιτία τέτοιων συμπτωμάτων.
Γεροντοδερματολογία, ένας νέος όρος
Ένα ενδιαφέρον άρθρο, που ταυτόχρονα έβαλε κι ένα νέο όρο στη Δερματολογία, δημοσιεύθηκε πρόσφατα από τον καθηγητή Νorito Κatoh και συν. στο Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology(5).Το άρθρο αυτό πραγματεύεται τη φυσιολογία και την παθοφυσιολογία του δέρματος στην τρίτη ηλικία και επισημαίνει τη σημασία της φροντίδας της δερματικής υγείας σε αυτή την πληθυσμιακή ομάδα. Για να υπογραμμίσει προφανώς αυτή την αναγκαιότητα ο ΝΚ και οι συνεργάτες του εισάγουν ένα νεολογισμό, αυτό της Γεροντοδερματολογίας. Πίσω από αυτό τον νέο όρο κρύβεται η ανάγκη για εξειδικευμένη στόχευση και φροντίδα στο δέρμα των μεγαλύτερων σε ηλικία.
Οδηγίες για την φροντίδα του εύθραυστου δέρματος
Όπως είδαμε, η φροντίδα του «εύθραυστου» δέρματος των μεγαλύτερων ηλικιών (της δερματοπόρωσης εάν θέλετε) πλέον θεωρείται ιδιαίτερο γνωστικό αντικείμενο. Μερικές κατευθυντήριες οδηγίες που θα μπορούσαν να δοθούν:
Α) Καλή ενυδάτωση κυρίως των πιο ευαίσθητων περιοχών (χέρια, πόδια) στους μεγαλύτερους. Πλέον υπάρχουν ειδικά προϊόντα κατάλληλα και ανάλογα με το πρόβλημα (ξηρότητα, συχνές μελανιές, εύκολοι τραυματισμοί, ατροφία)
Β) Αξιολόγηση των συνεπειών της φαρμακευτικής αγωγής που λαμβάνεται για άλλα προβλήματα υγείας
Γ ) Προσαρμογή δίαιτας με στόχο την αύξηση της πρόσληψης πρωτεϊνών, όσο αυτό επιτρέπεται από τη γενική υγεία
Δ) Προσοχή στην καλή υγιεινή περιοχών όπως οι δερματικές πτυχές και οι άκροι πόδες καθώς είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες σε ευκαιριακές μολύνσεις
Ε) Χρήση αφρόλουτρων και σαπουνιών που σέβονται το pH του δέρματος και δεν επηρεάζουν το μικροβίωμά του ούτε δρουν διαβρωτικά και ερεθιστικά.
ΣΤ) Αναζήτηση της συμβουλής του ειδικού για την περιποίηση του εύθραυστου δέρματος ειδικά όταν συνυπάρχουν κι άλλα επιβαρυντικά νοσήματα (θυρεοειδοπάθειες, σακχαρώδης διαβήτης). Ιδιαίτερη προσοχή σε επίμονη ερυθρότητα σε σημεία πίεσης. Ίσως ξεκινάει κάποιο έλκος κατάκλισης ή πίεσης.
Ζ) Χρήση όσο το δυνατό πιο φιλικών προς το δέρμα υφασμάτων σε ρούχα με άμεση επαφή με αυτό. Καλύτερα είναι τα βαμβακερά. Καλό είναι τα ρούχα να μην πλένονται με βαριά απορρυπαντικά και μαλακτικά σε περιπτώσεις βαριάς ξηροδερμίας.
Η) Χρήση στοχευμένων θεραπειών αντιγήρανσης με στόχο την αναχαίτηση αλλά και τη διόρθωση των συνεπειών του χρόνου. Το δέρμα μας έχει ικανότητες αυτοδιόρθωσης ακόμη και σε προχωρημένη ηλικία. Θεραπείες όπως η μεσοθεραπεία, το microneedling, το χημικό πήλινγκ, η αυτόλογη μεσοθεραπεία PRP, τα λέιζερ ανάπλασης όχι μόνο φρενάρουν την πορεία τα δερματοπόρωσης αλλά μπορούν να αναστρέψουν τις συνέπειές της. Αντίθετα υπάρχουν άλλες θεραπείες (πχ νήματα) που η εφαρμογή τους στο εύθραυστο δέρμα χρειάζεται σωστή αξιολόγηση.
Χαράλαμπος Καζάκος, Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος
Πηγές:
- http://www.kathimerini.gr/1002296/gallery/epikairothta/ellada/kindynos–na-meinoyme-oi-misoi-mexri-to-2068
- Fragility of epidermis and its consequence in dermatology. Stalder JF, Tennstedt D, Deleuran M, Fabbrocini G, de Lucas R, Haftek M, Taieb C, Coustou D, Mandeau A, Fabre B, Hernandez-Pigeon H, Aries MF, Galliano MF, Duplan H, Castex-Rizzi N, Bessou-Touya S, Mengeaud V, Rouvrais C, Schmitt AM, Bottino R, Cottin K, Saint Aroman M. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2014 Jun;28 Suppl 4:1-18. doi: 10.1111/jdv.12509. Review.
- Dermatoporosis: a chronic cutaneous insufficiency/fragility syndrome. Clinicopathological features, mechanisms, prevention and potential treatments. Kaya G, Saurat JH. Dermatology. 2007;215(4):284-94.
- Natural and sun-induced aging of human skin.Rittié L et al. Cold Spring Harb Perspect Med. (2015)
- Gerontodermatology: the fragility of the epidermis in older adults. Katoh N, Tennstedt D, Abellan van Kan G, Saint Aroman M, Loir A, Bacqueville D, Duprat L, Guiraud B, Bessou-Touya S, Duplan H.J Eur Acad Dermatol Venereol. 2018 Nov;32 Suppl 4:1-20. doi: 10.1111/jdv.15253. Review.
