Τι είναι η ακμή;
Η ακμή είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος του δέρματος που επηρεάζει με την ίδια συχνότητα άνδρες και γυναίκες. Εμφανίζεται κυρίως με την είσοδο στην εφηβεία ωστόσο μπορεί να εμφανιστεί και σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Που οφείλεται η ακμή;
Στην ουσία η ακμή είναι μια ιδιοσυγκρασιακή ανταπόκριση του δέρματος σε μια κατηγορία ορμονών που λέγονται ανδρογόνα και αρχίζουν να παράγονται ιδιαίτερα κατά την εφηβεία. Τα ανδρογόνα ¨μαστιγώνουν¨ τους σμηγματογόνους αδένες και προκαλούν την υπερπαραγωγή σμήγματος που είναι το φυσικό λιπαντικό της επιδερμίδας. Η λιπαρότητα του δέρματος αποτελεί το βασικό υπόβαθρο της ακμής.
Ποιος ο ρόλος των μικροβίων στην ακμή;
Από παλιά είναι γνωστή η συμμετοχή ενός μικροβίου (το Propionibacteriun Acnes) που βρίσκεται στην επιφάνεια του δέρματος στην εμφάνιση της ακμής.
Το μικρόβιο αυτό φαίνεται ότι πολλαπλασιάζεται και εποικίζει το δέρμα μας και ιδιαίτερα τους σμηγματογόνους αδένες καθώς ευνοείται από τη λιπαρότητα του δέρματος Η αύξηση του πληθυσμού του P.Acnes αλληλοεπιδρά με την άμυνα του οργανισμού και τελικά ευθύνεται για την φλεγμονή που εκδηλώνεται με τη μορφή των σπυριών και των κυστών.
Ωστόσο πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η ακμή ΔΕΝ είναι μικροβιακή μόλυνση με την τυπική έννοια του όρου κι άρα δε μπορεί να αντιμετωπιστεί με βραχυχρόνια αντιβιοτικά σχήματα όπως ελπίζουν πολλοί ασθενείς.
Βλέπω πολλούς διαφορετικούς τύπους εξανθήματος στο πρόσωπο. Για ποιο λόγο;
Ο λόγος είναι ότι η ακμή χαρακτηρίζεται από πολλούς διαφορετικούς τύπους εξανθήματος που ο καθένας έχει τη σημασία του. Γενικά τις χωρίζουμε σε προφλεγμονώδεις, φλεγμονώδεις και μεταφλεγμονώδεις βλάβες της ακμής.
Οι προφλεγμονώδεις βλάβες είναι οι κλειστοί και ανοιχτοί φαγέσωρες (τα άσπρα και τα μαύρα ¨κεφαλάκια¨) που αποτελούν τη βασική βλάβη της ακμής. Η παρουσία τους δηλώνει την ύπαρξη ενεργού ακμής ή αλλιώς μόνο όταν σταματήσουν να υπάρχουν μπορούμε να μιλήσουμε για ύφεση. Επίσης αποτελούν την κυρίαρχη βλάβη σε ένα ειδικό τύπο ακμής που ονομάζεται φαγεσωρική.
Επίσης υπάρχουν οι φλεγμονώδεις βλάβες δηλαδή οι βλατίδες , τα οζίδια και τα φλυκταινίδια ( τα γνωστα ¨μπιμπίκια¨) που ο αριθμός και η έκτασή τους καθορίζουν τη βαρύτητα της ακμής. Δηλαδη αν έχουμε ήπια, μέτρια ή σοβαρή βλατιδοφλυκταινώδη ακμή.
Τέλος υπάρχουν οι μεταφλεγμονώδεις βλάβες της ακμής δηλαδή οι κύστες, τα συρίγγια και οι ουλές, που είναι δηλωτικά σοβαρής ακμής. Η παρουσία τους και μόνο σημαίνει ότι η ακμή είναι κυστική/ουλωτική, που είναι η σοβαρότερη μορφή ακμής και αποτελεί απόλυτη ένδειξη για θεραπεία με ισοτρετινοΐνη.
Πόσο γρήγορα θα μου περάσει η ακμή;
Δυστυχώς η απάντηση είναι «άγνωστο» . Η μέση διάρκεια της ακμής κυμαίνεται στα 4-12 χρόνια. Ωστόσο η ακμή που εμφανίζεται σε μεγαλύτερες ηλικίες χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη επιμονή.
Ποιες διαθέσιμες θεραπείες υπάρχουν για την ακμή;
Το θεραπευτικό μας πλάνο καθορίζεται από τη βαρύτητα της ακμής, την ηλικία του ασθενούς, το βαθμό συνεργασίας του και τις επιθυμίες του. Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς στην ακμή ο γιατρός προτείνει αλλά δεν επιβάλλει θεραπείες.
Η θεραπεία δεν είναι φαρμακοκεντρική αλλά συνοδεύεται κι από μέτρα φροντίδας και περιποίησης του λιπαρού δέρματος.
Οι βασικοί τρόποι αντιμετώπισης της ακμής είναι:
τοπική αγωγή, για ήπιες και μέτριες ακμές
τοπική αγωγή + αντιβίωση από του στόματος, για μέτριες και σοβαρές ακμές
ισοτρετινοΐνη, για σοβαρές και πολύ σοβαρές ακμές
Η τοπική αγωγή καθορίζεται πάντα από το δερματολόγο. Είναι πολύ μεγάλο λάθος η χρήση αντιβιοτικών κρεμών και άλλων σκευασμάτων χωρίς καθοδήγηση. Κι αυτό γιατί μπορεί να δημιουργήσουν ανθεκτικά στελέχη του μικροβίου P.Acnes και να καταστήσουν δυσίατη της ακμή. Τα κυριότερα τοπικά σκευάσματα είναι τοπικά ρετινοειδή, τοπικό υπεροξείδιο του βενζοϋλίου, αζελαϊκό οξύ και τοπικά αντιβιοτικά. Η θεραπεία διαρκεί για τουλάχιστον 4 μήνες.
Λάθος επίσης είναι η μονοθεραπεία με αντιβιοτικά από του στόματος για τον ίδιο λόγο. Πρέπει πάντα να συνοδεύονται με τοπική αγωγή με υπεροξείδιο του βενζοϋλίου για την αποφυγή ανθεκτικών στελεχών. Τα κυριότερα αντιβιοτικά είναι οι τετρακυκλίνες και τα μακρολίδια. Χρήσιμο είναι να γνωστοποιείται στο γιατρό τυχόν ύπαρξη αλλεργίας σε αντιβιοτικά. Η διάρκεια της θεραπείας είναι τουλάχιστον δίμηνη.
Η ισοτρετινοΐνη είναι παράγωγο της βιταμίνης Α. Είναι η ισχυρότερη και αποτελεσματικότερη θεραπεία που διαθέτουμε για την ακμή. Η θεραπεία απαιτεί καλό επίπεδο συνεννόησης και συνεργασίας με το γιατρό. Διαρκεί περίπου 6-7 μήνες. Απαιτείται αντισύλληψη και αποφυγή εγκυμοσύνης κατά τη διάρκεια της θεραπείας και 3 μήνες μετά για τις γυναίκες.
Είναι η ισοτρετινοΐνη ασφαλής θεραπεία για την ακμή;
Η θεραπεία με ισοτρετινοΐνη είναι μια δοκιμασμένη και ασφαλής θεραπεία αρκεί να γίνεται υπό την καθοδήγηση έμπειρου δερματολόγου.
Η λήψη ισοτρετινοΐνης χαρακτηρίζεται από ορισμένες παρενέργειες . Η ξηροδερμία , η ξηροφθαλμία και το σκάσιμο των χειλιών είναι οι πιο κοινές και αποτελούν μάλιστα και δείκτη ανταπόκρισης στη θεραπεία.
Άλλες είναι οι πόνοι στις αρθρώσεις και η φωτοευαισθησία. Επίσης η ισοτρετινοΐνη μπορεί να ανεβάσει τα επίπεδα των τρανσαμινασών, της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων στο αίμα. Αυτά είναι πλήρως αναστρέψιμα με τη διακοπή της αγωγής.
Η ισοτρετινοΐνη μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση του ασθενούς για αυτό απαγορεύεται η λήψη της από άτομα με γνωστό ιστορικό αυτοκτονικών τάσεων.
Κατά τη διάρκεια της λήψης απαγορεύεται η σύλληψη και εγκυμοσύνη λόγω κινδύνου τερατογένεσης. Οι γυναίκες ασθενείς μπορούν να μείνουν έγκυοι 3 μήνες μετά την ολοκλήρωση της αγωγής.
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας απαγορεύεται η συγχορήγηση αντιβιοτικών της οικογένειας των τετρακυκλινών.
Ο ασθενής πρέπει πάντα να ενημερώνεται πριν την έναρξη της αγωγής για τις πιθανές παρενέργειες και τις προφυλάξεις που απαιτούνται. Επίσης πρέπει να επισκέπτεται τακτικά το δερματολόγο και να διενεργεί τις αναγκαίες εξετάσεις αίματος σύμφωνα με τις οδηγίες του.
Μπορεί η ακμή να επανεμφανιστεί ακόμη και μετά τη λήψη ισοτρετινοΐνης;
Ναι. Έχει παρατηρηθεί ότι σε ορισμένες σοβαρές ακμές περίπου 2 χρόνια μετά την ολοκλήρωση της θεραπεία να συμβεί υποτροπή.
Μπορεί η ακμή να σχετίζεται με ορμονικά προβλήματα;
Σε ορισμένες περιπτώσεις η ακμή δεν είναι αποτέλεσμα ¨ευαισθησίας¨ του δέρματος στη δράση των ορμονών αλλά αποτέλεσμα διαταραχής των ίδιων των ορμονών. Δηλαδή μπορεί να είναι ένα σύμπτωμα ενός υποκείμενου ορμονικού προβλήματος. Οι κυριότερες περιπτώσεις είναι το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και η υπερπλασία των επινεφριδίων. Η πρώτη αφορά στις γυναίκες ενώ η δεύτερη και στα δυο φύλα. Σε αυτές τις περιπτώσεις η ακμή είναι εμμένουσα, δε βελτιώνεται από τις γνωστές θεραπευτικές λύσεις και απαιτείται η συνεργασία ενός γυναικολόγου ή ενδοκρινολόγου για τον καθορισμό μιας πιο συνολικής θεραπευτικής στρατηγικής.
Έχω ουλές και σημάδια από την ακμή μου. Υπάρχει τρόπος να φύγουν;
Ναι! Πλέον η δερματολογία διαθέτει πολλούς τρόπους θεραπείας ουλών ακμής. Οι κυριότερες θεραπείες για αυτά είναι το χημικό peeling, το fractional CO2 laser και το microneedling. Μέσω επαναλαμβανόμενων συνεδριών που τη συχνότητά τους καθορίζει ο δερματολόγος επιτυγχάνεται προοδευτική ενεργοποίηση μηχανισμών ανάπλασης και αποκατάστασης της επιδερμίδας αλλά και των βαθύτερων στρωμάτων του δέρματος . Αυτό το ¨ξύπνημα¨ του δέρματος στις περιοχές των ουλών οδηγεί στην προοδευτική εξάλειψή τους.
Σε περίπτωση που έχει προηγηθεί θεραπεία με ισοτρετινοΐνη απαιτείται να μεσολαβήσει ένα διάστημα 12 μηνών από το τέλος της θεραπείας για να ξεκινήσει η αντιμετώπιση των ουλών.
Καζάκος Χαράλαμπος
Δερματολόγος –Αφροδισιολόγος
